سرویس تاریخ «انتخاب»: اکبر اعتماد، موسس و نخستین رئیس سازمان انرژی اتمی بود. در سال ۱۳۴۷ به سمت اولین رئیس مؤسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی، که بدیل ایرانی مرکز ملی پژوهش‌های علمی (CNRS) در فرانسه بود، منصوب شد. در سال ۱۳۵۳ ریاست سازمان انرژی اتمی ایران را به دست گرفت و این سازمان را بنیان نهاد. اعتماد تا سال ۱۳۵۷ ریاست سازمان انرژی اتمی ایران را به دست داشت. این گفتگوها توسط فرخ غفاری در پاریس انجام شده است.
سؤال برای بوشهر چه درجه ایمنی از نظر ریشتر برای تأسیسات منظور شده بود که اگر مرکزش در همان منطقه می‌بود این تأسیسات باز هم از نظر ایمنی قابل قبول باشد؟
دکتر اعتماد: نیروگاه بوشهر از نظر یک زلزله طرح‌ریزی شده بود که اگر زلزله دربدترین نقطه بقدرت ۷ درجه ایشترن می‌آمد این نیروگاه می‌باید ایمن می‌بود، مفهومش این است که آسیبی به نیروگاه نمی‌رسید. ولی از لحاظ خطراتی که برای مردم داشت کاملاً ایمن بود یعنی محاسبه برای درجه ۷ شده بود و در بوشهر رکورد ۷ درجه هیچوقت نداشتیم چون تنها عامل قدرت زلزله نیست عامل دیگر فرماسیون ژئولوژیک آن منطقه است کـه چطورانتقال می‌دهد.
با ترکیب این دو عامل تقریباً می‌خواهم بگویم که ما به مراتب بالاتر از آنچه در بوشهر ممکن بود زلزله به طور تئوریک اتفاق بیفتد، مابرای آن رعایت ایمنی را کرده بودیم و با هزینه زیاد. یعنی اگر اشکالات اجتماعی و سیاسی دراین میان نبود. بنده فکر می‌کنم که این هزینه‌ها را بیخود کردیم ولی خوب از لحاظ مملکت لازم بود. ولی حالا اگر برگردیم به مطلب دیگری که من می‌خواستم توضیح بدهم تأثیر یک چنین برنامه‌ای درصنعتی کردن مملکت بود.
باید قبول کنیم که برنامه هـ صنعتی و اقتصادی برنامه‌های جدائی نیستند و اگر یک مملکتی بطرف صنعتی شدن می‌رود و بطرف یک اقتصاد بغرنج می‌رود مدرنیزه می‌شود، هر کدام از عملیاتی که انجام می‌دهد خود بخود آن عملیات یک باروری مستقیم دارد و یک تأثیر غیر مستقیم در سایر فعالیت‌ها مملکتی دارد که آن خودش خیلی مهم است. مثلاً ایجاد یک نیروگاه اتمی ویا غیراتمی فرق نمی‌کند یک مقداری در مملکت آبادی ایجاد می‌کند. شهر ساخته می‌شود، ساختمان احداث می‌شود، آب ایجاد می‌شود، بالاخره به رشد زیربنای مملکت به طور کلی کمک می‌کند. صنایع هرکدام یک مقداری لوازم کاردارند.
یک صنعت بزرگ یعنی مثلاً ذوب آهن که در ایران ایجاد شد این خودش با خودش یک مقدار زیــادی عوامل دیگر را می‌کشد و می‌آورد. تکنولوژی دیگر ایجاد می‌کند، تخصص‌های مختلف ایجا می‌کند، حتی کشش روی آموزش مملکت می‌گذارد بطرق مختلف. انرژی اتمی ماهیت خاص خودش را دارد چون روی چندگونه مختلف تکنولوژی بناشده و بیش از هر تکنولوژی دیگر در دنیا توانسته که به رشد تکنولوژی یک مملکتی کمک کند مثال بارز آن فرانسه است که از آن بهتر نمی‌شود گفت، مملکتی که قبل از جنگ و بعد از جنگ، اصلاً به جنگ ارتباط نداشت، در آن موقع صنایعش واقعاً از سایر کشور‌های اروپائی بکلی عقب مانده بود، نسبت به آلمان، نسبت به انگلستان و مطلقا قابل مقایسه نبود. بعدازجنگ با تمام خرابی و ناراحتی که در فرانسه ایجاد شده بود هیچکس فکر نمی‌کرد که در هند فرانسه یکروز می‌تواند در صف اول تحولات تکنولوژی دنیا قرار بگیرد.
نمی‌خواهم تمام آن را به حساب انرژی اتمی گذارم ولی برنامه‌های اتمی در فرانسه خواه نظامی و خواه غیرنظامی یکی از مهمترین عوامل تحول صنعتی وتکنولوژی مملکت بعداز جنگ بود و امروز ما می‌بینیم که چطور فرانسوی‌ها همینطور حلقه به حلقه یک مقدار تکنولوژی‌های مختلف در اطراف انرژی اتمی ایجاد می‌کنند که این تکنولوژی‌ها واقعاً فرانسه را در سطح فعلی آن قرار داده است. یا هند که مثال دیگر است.
هند مملکتی است که از لحاظ تکنولوژی نسبت به سایر کشور‌های پیشرفته دنیا عقب است و فاصله زیادی داشته است، ولی باز آن چیزی که در هند بیش از هر عامل دیگر در عرض سی سال اخیر کشش گذاشته روی صنا همین تکنولوژی هسته است که عرض کردم که هنوز بجای مشخصی که بتواند واقعاً انرژی هندنقش داشته باشد نرسیده ولی تأثیر کشش خودش را روی سایر صنایع گذاشته است و من این‌ها را بچشم خودم دیدم که چگونه صنایع الکترونیک در هند رشد کرد، به علت لزوم کمک به انرژی اتمی، صنایع متالورژیک رشد کرده، صنایع ماشین‌سازی رشد کرده، صنایع فولادسازی رشد کرده، صنایع فلزهائی مثل آلومینیوم زیرکونیم رشد کرده، تکنیک‌های خاص جوشکاری رشد کرده، تکنیک‌های ساختمانی رشد کرده، به علت اینکه مجبور بودند این تکنولوژی‌ها را ایجاد بکنند و بپرورانند و در دست بگیرند و یاد بگیرند برای ساختن نیروگاه‌های اتمی در ایران آنروز و با داشتن هوس بلند صنعتی شدن و پیش رفتن انرژی اتمی علاوه بر تمام آن داستان هایی که من عرض کردم، یک عامل مهمی برای رشد صنعتی و تکنولوژیک مملکت بود و می‌توانست با شد که اگر تصویه ساله را در نظر می‌گرفتیم و فکر می‌کردیم که ما بعد از سی سال می‌توانیم کاملاً انرژی تسلط داشته باشیم، لازمه اش این بود که یک سری عوامل تکنولوژیک مختلف در مملکت ایجاد کرده باشیم، زیربنای توسعه مملکت را توسعه داده باشیم، آموزش مملکت را تحول داده باشیم تا بتوانیم از این تکنولوژی استفاده کنیم.
منبع خبر: پایگاه خبری تحلیلی انتخاب
